NA CZYM POLEGA MUZYKOTERAPIA

10 października 2021

Współczesna nauka zaczęła zajmować się fenomenem uzdrawiających właściwości muzyki dopiero od lat 20. XX wieku. Już pierwsze badania wykazały, że muzyka wpływa na emocje, poprawia nastrój, relaksuje fizycznie i psychicznie. Muzyka stosowana jako środek terapeutyczny, stwarza możliwość oddziaływania nie tylko na wybrane sfery rozwoju człowieka i obszary jego funkcjonowania, ale oddziałuje na człowieka jako jedność ciała, umysłu i duchowości. Jest ona jednym z niewerbalnych sposobów wyrażania siebie. Daje możliwość odbioru miłych i przyjemnych doznań. Może być źródłem kreatywnych zachowań człowieka, inspiracji twórczych. Pomaga w nawiązywaniu kontaktu ze światem, z innymi ludźmi. Przezwycięża smutek i monotonię, daje radość i siłę do pokonania słabości i lęku. Wszystkie zatem przymioty muzyki potwierdzają, że jest ona bardzo atrakcyjną metodą, “uczłowieczania” ludzi, zwłaszcza w jakimś stopniu niepełnosprawnych. W trakcie zajęć muzykoterapeutycznych tak dzieci jak i dorośli mają, możność przeżycia radości i uwolnienia się od paraliżującego lęku, czasami bardzo destrukcyjnie wpływającego na ich zachowania.

CELE I ZADANIA

Wzbudzanie pożądanych emocji (uczuć, stanów afektywnych, nastrojów) oraz sterowania nimi;
Wzbudzanie gotowości do kontaktu oraz inspirowanie i odpowiednio kierowane rozwijanie prawidłowej międzyludzkiej komunikacji;
Wzbogacanie osobowości pacjenta, głównie poprzez doznania estetyczne, wyrabianie w nim postawy twórczej, pomnażanie zasobu jego doświadczeń emocjonalnych i intelektualnych;
Wpływanie na stan pobudzenia psychomotorycznego oraz napięcia emocjonalnego i mięśniowego;
Ogólne korzystne wpływanie na stan psychofizycznego samopoczucia;
Wzbogacenie oraz wspomaganie metod diagnostycznych;
Wzbudzanie określonych reakcji fizjologicznych (przede wszystkim wegetatywnych) oraz wpływanie na przemiany biochemicznie zachodzące w ustroju.

ZASTOSOWANIE I FUNKCJE

Muzykoterapia znajduje szerokie zastosowanie w neuropsychiatrii, głównie w przypadkach opóźnień w rozwoju, u osób z uszkodzeniami mózgu, w autyzmie wczesnodziecięcym, przy zaburzeniach zachowania, w nerwicach o różnej etiologii.

Muzyka w terapii pełni różne funkcje: (wg E.Glińskiej) – odreagowująco – wyobrażeniową (ma znaczenie dla intensyfikacji procesów wyobrażeniowych u człowieka) – treningową (usunięcie napięcia psychofizycznego uczestnika-jest realizowana za pomocą różnych wariantów treningu autogennego Schultza) – komunikatywną (ma związek z nabywaniem umiejętności porozumiewania się oraz z nauka zachowań społecznych i emocjonalnych w tym zakresie) – kreatywną (realizuje postulat swobodnej improwizacji instrumentalnej, wokalnej i ruchowej)
– estetyzującą (wynika z założeń terapii przez muzykę, której celem jest wywołanie intensywnych przeżyć emocjonalnych, pobudzających do refleksji czy kontemplacji).

FORMY PRACY

Muzykoterapia może być prowadzona indywidualnie i grupowo (w zespole od 6 do 12 osób). Wybór zależy od diagnozy, objawów, celu terapii i okresu leczenia.

GŁÓWNE FORMY MUZYKOTERAPII

receptywna – słuchanie muzyki, polega na „wysłuchiwaniu celowo i odpowiednio dobranych utworów muzycznych w sposób swobodny lub zadaniowy, a następnie na przedyskutowaniu w grupie doznanych podczas wysłuchiwania utworów własnych przeżyć”. Realizowana jest ona poprzez stopniowe wprowadzanie muzyki, zaczynając od utworu spokojnego i pomagającego nawiązać kontakt z uczestnikiem, następnie prowokującego do przeżywania silnych emocji, a kończąc na utworze neutralizującym poprzednie doznania. Dodatkowo stosuje się techniki projekcyjne, mające na celu uruchomienie procesów wyobrażeniowych na zasadzie indukcji wolnej lub kierowanej. Proces wyobrażeniowy na zasadzie indukcji kierowanej polega na realizacji wyobrażeniowej narzuconego tematu podczas słuchania odpowiednio dobranej do niego muzyki. Celem zastosowania tych technik jest umożliwienie słuchającemu ujawnienia uczuć skrywanych i często nieuświadomionych, a dotyczących traumatycznych przeżyć.
aktywna – wykorzystywanie instrumentów oraz śpiewanie. Realizowane są tematyczne zajęcia instrumentalne, umożliwiające wyrażenie takich emocji, jak gniew czy smutek. Muzykoterapia czynna stosowana jest najczęściej w formie grupowej. Wspólne śpiewanie czy wspólna gra na instrumentach muzycznych otwiera możliwości wpływania na integrację w grupie. Często stosowana jest procedura mająca charakter „rozmowy” dźwiękami, wyzwalanymi z różnych instrumentów. To jakim instrumentem posługuje się pacjent, w jaki sposób i z kim komunikuje się, pozwala uzyskać wiele informacji, z których może wynikać ważna wiedza o sobie.

WYBRANE TECHNIKI RELAKSACYJNE

Psychocybernetyka wg Maltza – aparat psychiczny człowieka działa jak maszyna cyfrowa, do której można wprowadzić określony program, a tym samym sterować jego zachowaniem i zmieniać jego mniemanie o sobie. Jednym z ważnych elementów techniki budowania pozytywnego obrazu siebie jest przypominanie sobie, wyobrażanie na nowo i rozpamiętywanie sytuacji, w których działaliśmy z sukcesem.
Transformacja energii wg Laury Huxley – kiedy jesteśmy naładowani gniewem i złością powinniśmy rozpocząć prywatna wojnę z samym sobą: rytmicznie napinać i rozluźniać mięśnie , uderzać w piłkę lub gruszkę bokserską. Uderzając należy złościć się na swoich rodziców, dzieci, znajomych. Dobrze jest głośno i wyraźnie wymawiać, kogo się bije i za co.
Technika relaksacji wg Jacobsona – napinanie i rozluźnianie mięśni służy wyuczeniu zdawania sobie sprawy z różnicy wrażeń płynących z mięśnia napiętego i rozluźnionego. Następnym etapem relaksacji jest napinanie potrzebnej do jakiejś pracy grupy mięśni, pozostałe są rozluźnione.
Trening autogenny wg Schultza – szerokie zastosowanie w leczeniu wspomagającym przy różnego rodzaju zaburzeniach psychosomatycznych, hormonalnych, w neurologii, foniatrii, położnictwie, stomatologii, przy drobnych zabiegach chirurgicznych. Stan autogenii jest podobny do stanu hipnozy, świadomość jest zachowana , ale ograniczona do poczucia istnienia i egzystencji.
Relaksacja wg Winterberta – jest najczęściej stosowanym ćwiczeniem opracowanym przez tego znanego neuropsychiatrę dziecięcego. Metoda nie posługuje się sugestią, nie wymaga zdolności koncentracji umysłowej, co powoduje, że jest ona szczególnie przydatna w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, o słabej koncentracji uwagi, a przede wszystkim z dziećmi nerwicowymi.

Jaką muzykę wybrać do terapii?
Muzyka relaksacyjna, co udowodnili naukowcy, może złagodzić ból, np. podczas zabiegu dentystycznego, porodu czy migreny. Są również instrumenty, których dźwięki mają niezwykle dobroczynny wpływ na ciało, umysł i poziom energii człowieka: misy tybetańskie, gongi, dzwoneczki tybetańskie, harfa, flet. Pozytywne, ale nieco inne właściwości mają również dźwięki bębnów i grzechotek, które pobudzają energię w ciele i poprawiają nasze samopoczucie. Dobrej jakości muzyka relaksacyjna poprzez muzykoterapię pomaga wejść w stan alfa (częstotliwość mózgu związana z relaksem i kreatywnością). Nasz układ nerwowy się regeneruje, a mięśnie rozluźniają. Wchodzimy w błogi stan odprężenia. Relaksacyjnie mogą też podziałać odgłosy przyrody. Tu jednak warto osobiście wybrać dźwięki, nie zawsze bowiem śpiew ptaków czy delfinów będzie działał na nas uspokajająco. Przy dużym napięciu psychicznym może być nawet drażniący. Podobnie szum oceanu i fal rozbijających się o brzeg – dla jednej osoby irytujący, a dla drugiej bardzo relaksujący. Innym razem odgłosy przyrody będą wprawdzie piękne, ale już dźwięki syntezatora nam się nie spodobają – tak działa muzykoterapia. W doborze odpowiedniej muzyki kierujmy się intuicją. Dobre będzie dla nas to, co nam się spodoba.
Muzyka na poprawę nastroju
• G. Gershwin, „Błękitna rapsodia”, „Amerykanin w Paryżu”
• M. Ravel, „Rapsodia hiszpańska”, koncert fort. G-dur, cz. I
• P. Czajkowski, walce z „Jeziora łabędziego” i „Śpiącej królewny”
• M. Rimski-Korsakow, „Szeherezada”, cz. II i IV
• W.A. Mozart, serenada G-dur, „Eine Kleine Nachtmusic”, cz. I
Muzyka na poprawę koncentracji:
• A. Vivaldi, sześć koncertów na flet, op.6 m koncert C-dur na mandolinę
• J. S. Bach, koncert G-dur na flet i smyczki, largo, koncert F-dur na harfę
• W.A. Mozart, Sonata D-dur na dwa fortepiany.

Podsumowując muzyka w sposób dynamiczny zmienia słuchacza, przekazuje napięcia, pobudza do działania, do skupienia uwagi, skłania do wzruszeń. Muzyka – w odróżnieniu od innych rodzajów sztuki – trafia do człowieka bez konieczności przeprowadzania analizy intelektualnej jej treści. Potwierdza to obserwacja dzieci z głębokim upośledzeniem, które w sposób wyraźny, często bardzo żywo reagują na muzykę, bardzo chętnie uczestniczą w zajęciach rytmiczno – muzycznych.

Do posłuchania i obejrzenia:
https://www.youtube.com/watch?v=x3uktk2EBnE
https://www.youtube.com/watch?v=zPkNAwBSNUE